گاها افراد چاق برای بهبود سلامتی خود، قادر به کاهش وزن یا قادر به جلوگیری از اضافه شدن وزنشان نیستند. از این‌رو، علاوه‌بر تغییر سبک زندگی، این دسته از افراد به کمک روش‌های پزشکی نیاز دارند تا بتوانند کاهش وزن موثری داشته و دیگر نگرانی بازگشت وزن را نداشته باشند. انواع روش‌های درمانی موجود برای این مشکل، از حیث نوع عمل، هدف عمل، هزینه و رویه انجام عمل با هم متفاوت هستند. مصرف دارو، درمان هورمونی، ابزار و وسایل پزشکی و انواع عمل‌های جراحی، جزو متداول‌ترین روش‌های درمان چاقی هستند که عمدتا افراد برای کاهش وزن خود به سراغ آنها می‌روند.
روش‌های کاهش وزن و درمان چاقی
روش‌های کاهش وزن و درمان چاقی بسیار متنوع بوده و هرکدام دارای مزایا و معایب خاص خود هستند. هر روشی برای هر بیماری مناسب نبوده و روش درمان طبق صلاحدید پزشک انتخاب میشود. با این حال، متداول‌ترین روش‌های درمان چاقی عبارتند از:
تغییر سبک زندگی
پیروی از یک رژیم غذایی سالم با کالری پایین‌تر، در اغلب موارد جزو اولین گام‌های شما برای درمان چاقی و اضافه وزن خواهد بود. افرادی که دچار چاقی و اضافه وزن هستند، باید در کنار رژیم غذایی مناسب، فعالیت جسمانی منظمی را هم آغاز کنند. فعالیت جسمانی منظم به سوزاندن کالری کمک می‌کند و میتوانید بوسیله ورزش کردن، به وزن ایده‌آل خود برسید.
تغییر عادات غذایی و عادت کردن به ورزش و در کل تغییر سبک زندگی، امر بسیار دشواری است. اما میتوان به کمک یک برنامه ریزی منظم، تلاش و اراده، حمایت اطرافیان و صبوری به هدف خود رسید و سلامتی خود را بهبود بخشید. همچنین میتوانید از نکات زیر در مسیر کاهش وزن و سلامتی استفاده کنید: (منبع)
- انتظار موانع را داشته باشید، مواجه شدن با موانع متعدد امری کاملا طبیعی است: پس از پرخوری در طول یک مهمانی یا دورهمی خانوادگی، در اسرع وقت به برنامه غذایی سالم خود برگردید و بر روی رژیم خود تمرکز کنید. سعی کنید فقط در وعده‌های اصلی غذا بخورید و در محل کار از مصرف غذا خودداری کنید. میتوانید از اپلیکیشن‌های آنلاین تلفن همراه برای پیگیری میزان پیشرفت خود در فعالیت بدنی و رژیم غذایی استفاده کنید. استفاده از این ابزار با نشان دادن میزان پیشرفت شما، میتواند به ایجاد انگیزه و حفظ برنامه سالم غذایی کمک کند.
- تعیین اهداف: داشتن هدف مشخص میتواند به ماندن شما در مسیر برنامه کمک کند. علاوه‌بر اینکه باید فعالیت جسمانی بیشتری داشته باشید، روزانه باید ۱۵ تا ۳۰ دقیقه نیز پیاده‌روی کنید.
- برخورداری از حمایت اطرافیان: حمایت و تشویق اعضای خانواده، دوستان یا پزشک متخصص میتواند تاثیر بسزایی در روحیه شما داشته باشد. همچنین میتوانید به یک گروه خاص برای ایجاد انگیزه ملحق شوید یا از کمک یک متخصص برای تغییر سبک زندگی خود استفاده کنید.
کالری مورد نیاز روزانه بدن، به وزن شما و سطح فعالیت جسمانی شما بستگی دارد. یک رژیم غذایی کم کالری دارای انواع مواد غذایی مغذی، به بهبود سلامتی شما کمک می‌کند. روزه گرفتن مقطعی هم میتواند به کاهش مصرف غذا و در نتیجه کاهش وزن کمک کند و همچنین برای سلامتی هم مفید است. روزه گرفتن مقطعی شامل یک روز در میان غذا خوردن به اندازه یک چهارم کالری مورد نیاز و در روز بعد، روز غذا خوردن بدون محدودیت میشود. طبق تحقیقات، روزه داری طولانی مدت علاوه‌بر اینکه تاثیری در روند کاهش وزن نداشته، از حیث سلامتی نیز توصیه نمیشود.
از طرفی باید بدانید که این نوع برنامه کاهش وزن مستلزم تعهد شدید و آستانه تحمل بالا در برابر وسوسه‌ها از سوی شماست. برای پایبندی به برنامه، دریافت مشاوره از یک متخصص رژیم غذایی میتواند موثر باشد. این متخصص میتواند برنامه غذایی متعادل و سطح فعالیت بدنی مورد نیاز شما را بر اساس نیازهای فردی شما تنظیم کند.
برنامه‌های مدیریت وزن
برخی از افراد، از برنامه‌های رسمی مدیریت وزن استفاده می‌کنند. در یک برنامه رسمی مدیریت وزن، متخصص مجرب این حوزه برنامه پیشرفته‌ای را مختص شما طراحی کرده و به شما در اجرای این برنامه کمک می‌کند. این قبیل برنامه‌ها شامل رژیم غذایی کم کالری، افزایش میزان فعالیت جسمانی و راه‌هایی برای کمک به تغییر عادات زندگی و پایبندی به این برنامه میشود. شما میتوانید به طور گروهی یا خصوصی با این متخصصین همکاری کنید. متخصصین نیز به طور مرتب از طریق تماس یا به طور آنلاین شما را همراهی خواهند کرد. از طریق تلفن همراه و یا اینترنت هم میتوانید روند اجرای برنامه خود را ارزیابی کنید. این گزینه عمدتا روشی برای تغییر سبک زندگی بوده و میتوانید از طریق دریافت گزارش از برنامه، روند کاهش وزن خود را ارزیابی کرده و حتی به سطح بالاتری برسانید.
داروهای کاهش وزن
زمانی که رعایت رژیم غذایی و افزایش فعالیت جسمانی برای کاهش وزن کافی نباشد، ممکن است پزشک برخی از داروهای درمان اضافه وزن و چاقی را برای شما تجویز کند. با این حال، نباید انتظار معجزه از این داروها را داشته باشید و همچنان باید حین مصرف دارو به برنامه غذایی و ورزشی خود پایبند باشید. هر ادعایی در رابطه با داروهای گیاهی و مکمل غذایی کاهش وزن هم غلط بوده و مصرف آنها خارج از دستور پزشک میتواند باعث بروز عوارض جانبی شود. (منبع)
قبل از مصرف هرگونه دارو یا مکمل برای کاهش وزن، حتما با پزشک خود مشورت کنید. در حال حاضر، پنج نوع دارو برای کاهش وزن و درمان چاقی در طولانی مدت مورد تایید سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) می‌باشد:
- فنترمین و توپیرامات (Qsymia)
- لیراگلوتاید (Saxenda)
- سماگلوتاید (Wegovy)
- نالترکسون/بوپروپیون (Contrave)
- اورلیستات (آلی و زنیکال)
درمان هورمونی
ممکن است در آینده درمان هورمونی به کاهش وزن افراد مبتلا به چاقی کمک کند. تحقیقی که در سال ۲۰۱۴ انجام شده، نشان می‌دهد که بخشی از موفقیت جراحی درمان چاقی ممکن است به دلیل تاثیر آن بر هورمون‌های روده میسر شده باشد. مهار این هورمون‌ها میتواند به ایجاد گزینه‌های درمانی جدید و غیر جراحی منجر شود. از این‌رو، برخی از محققین توصیه می‌کنند که ترکیب برخی از این هورمون‌ها میتواند در درمان چاقی موثر باشد اما برای اثبات این موضوع به تحقیقات بیشتری نیاز است.
وسایل کاهش وزن
اگر به کمک سایر روش‌ها نتوانید وزن کم کنید یا از افزایش وزن خود جلوگیری کنید، ممکن است پزشک استفاده از ابزار و وسایل کاهش وزن را توصیه کند. باتوجه به اینکه بکارگیری این وسایل کاهش وزن، به تازگی مورد تایید قرار گرفته، هیچگونه تحقیقی مبنی بر ایمنی و اثربخشی آنها در دسترس نیست. وسایل کاهش وزن عبارتند از:
- سیستم تحریک الکتریکی: در تحریک الکتریکی از دستگاهی استفاده میشود که جراح آن را طی جراحی لاپاروسکوپی در داخل شکم فرد قرار می‌دهد. این دستگاه ارتباط عصبی بین معده و مغز را مسدود می‌کند.
- بالون معده: بالون معده شبیه به یک توپ است که یک یا دو عدد از آن درون معده قرار داده میشود. پس از جایگذاری، جراح آن را با آب نمک پر می‌کند تا فضای بیشتری در معده شما اشغال کرده و فضای معده را کاهش دهد.
- سیستم تخلیه معده: در این روش، از یک پمپ برای تخلیه بخشی از غذا از معده بعد از صرف غذا استفاده میشود. این وسیله شامل لوله‌ای است که از داخل معده به بیرون هدایت میشود. ۲۰ الی ۳۰ دقیقه پس از صرف غذا، از این پمپ برای تخلیه بخشی از غذا به خارج از معده استفاده میشود.
جراحی‌های چاقی
جراحی‌های چاقی شامل انواع مختلفی از عمل‌های جراحی می‌شوند که با ایجاد تغییراتی در دستگاه گوارشی، موجب کاهش وزن می‌شوند. اگر دچار چاقی مفرط باشید و با استفاده از سایر روش‌ها نتوانسته باشید که به هدف کاهش وزن خود برسید، انجام جراحی‌های چاقی میتواند یکی از گزینه‌های شما برای لاغری باشد. اگر دچار مشکلات جدی دیگری نظیر دیابت نوع 2 نیز باشید، ممکن است جراحی چاقی نسبت به سایر روش‌ها برای شما مناسب‌تر باشد. انجام جراحی چاقی میتواند منجر به بهبودی بسیاری از مشکلات مرتبط با چاقی، بویژه دیابت نوع 2 شود. در طول جراحی چاقی، ممکن است معده کوچکتر شده یا بخشی از آن برای کاهش جذب غذا دور زده شود.
نوار معده
در این روش، جراح از اسلیو یا نوار برای کوچکتر کردن معده استفاده می‌کند. پس از این عمل، فرد دیگر نمی‌تواند در هر وعده بیش از یک فنجان غذا مصرف کند که این امر میزان غذای مصرفی فرد را در حد چشمگیری کاهش می‌دهد.
بای پس معده
به کمک این روش، قسمت‌هایی از سیستم گوارشی، بویژه قسمت اول بخش میانی روده کوچک دور زده میشود تا میزان جذب غذا کمتر شود. همچنین ممکن است اندازه معده نیز کوچکتر شود. این روش بسیار موثر است، اما احتمال کمبود ویتامین و مواد معدنی به دلیل جذب کمتر مواد غذایی بیشتر میشود. پزشک این جراحی را به افرادی که دارای شاخص توده بدنی ۳۰ یا بالاتر هستند، بسته به نیازهای فردی آنها توصیه می‌کند که این موارد شامل نکات زیر می‌شوند:
- درگیر مشکلات و عوارض جانبی ناشی از چاقی باشند.
- درمان‌های غیرجراحی پیشین، اثربخشی موثری برای آنها نداشته باشد.
جراحان غالبا این عمل را به عنوان روش لاپاراسکوپی یا سوراخ کلید انجام می‌دهند.
جراحی‌های لاغری موضعی
در ادامه عمل‌های زیبایی که چاقی موضعی شکم را برطرف می‌کنند، معرفی می‌کنیم:
ابدومینوپلاستی
میتوانید برای برداشتن پوست و چربی اضافی شکم یا صرفا برای داشتن شکمی صاف بعد از بارداری یا افزایش و کاهش شدید وزن، ابدومینوپلاستی انجام دهید. هدف عمل جراحی ابدومینوپلاستی (که به آن تامی تاک نیز گفته میشود) برداشتن پوست اضافی شکم، برطرف کردن اسکار، علائم کشیدگی پوست و چربی از شکم برای بهبود ظاهر و فرم شکم است.
حتی میتوان در برخی موارد، ابدومینوپلاستی را با لیپوساکشن به منظور دستیابی به نتایج بهتر ترکیب کرد. این عمل تقریبا ۲ الی ۳ ساعت طول می‌کشد اما مدت زمانی که شما در بیمارستان خواهید بود، بیش از این خواهد بود زیرا مدتی نیز صرف بیهوشی عمومی، آماده سازی اتاق عمل و فرآیند ریکاوری از بیهوشی خواهد شد.
بسته به شغل و سطح فعالیت جسمانی، میتوانید ۲ الی ۳ هفته بعد، فعالیت سبک را شروع کنید. برای فعالیت سنگین‌تر باید تا ۶ هفته صبر کنید تا دیوار شکم شما ترمیم شود.
لیپوساکشن
لیپوساکشن عملی است که طی آن، چربی اضافی نواحی مختلف بوسیله ساکشن تخلیه میشود. این عمل موجب تغییر فرم و کانتورینگ بدن میشود. معمولا خانم‌ها لیپوساکشن را برای نواحی از قبیل زیر چانه، باسن، ران، شکم، زیر بازو و سینه خود انجام می‌دهند. عمده‌ترین ناحیه لیپوساکشن قسمت بیرونی ران و شکم است. مردان هم زیر چانه، پهلوها و سینه‌های خود را لیپوساکشن می‌کنند.
محدودیت‌های مربوط به انجام لیپوساکشن در هر فردی متفاوت است و این امر به میزان سلامتی فرد و همچنین آستانه تحمل درد و شاخص توده بدنی (BMI) او بستگی دارد. از آنجایی که شاخص توده بدنی هر فردی متفاوت با دیگری است، میزان چربی که طی این روش برداشته میشود، اندازه مشخصی ندارد. در بهترین حالت، در مجموع پنج لیتر چربی طی یک جلسه لیپوساکشن تخلیه میشود.
لیپوساکشن انواع مختلفی دارد که عبارتند از:
لیپوساکشن تامسنت
لیپوساکشن تامسنت نوعی از عمل لیپوساکشن است که گاهی میتوان آن را بدون بیهوشی عمومی نیز انجام داد. در لیپوساکشن تامسنت که به آن لیپوساکشن موضعی هم گفته میشود، از تزریق آدرنالین، سالین و داروی بی‌حسی موضعی برای برداشتن چربی استفاده میشود. میزان محلول نمکی تزریق شده ۲ الی ۳ برابر بیشتر از میزان چربی و مایعاتی است که تخلیه میشود. یکی از معایب لیپوساکشن سنتی افزایش خطر عوارض جانبی ناشی از بیهوشی عمومی و خونریزی است که میتوان در لیپوساکشن تامسنت از آنها جلوگیری کرد.
لیپوساکشن قدرتی (پال)
در لیپوساکشن قدرتی (پال) از یک کانولا با نوک ارتعاشی استفاده میشود. این ارتعاش به تجزیه سریع‌تر چربی کمک می‌کند. لیپوساکشن قدرتی (پال) نسبت به لیپوساکشن سنتی که در آن کانولا به صورت دستی حرکت داده میشود، کارآمدتر است. میتوان این روش را با سایر روش‌ها نیز ترکیب کرد. همچنین میتوان از این روش برای تخلیه چربی در نواحی مختلف بدن مانند شکم، بازو و ران نیز استفاده کرد.
لیپوساکشن با کمک لیزر
در این روش از لیزر برای ذوب کردن چربی استفاده میشود تا توسط کانولا تخلیه شود. بدن هر میزان چربی مایع که تخلیه نشده را دوباره جذب می‌کند. در این روش، از انرژی لیزر برای ذوب کردن چربی و سفت شدن پوست استفاده میشود. در لیپوساکشن با کمک لیزر، احتمال آسیب حرارتی یا سوختگی وجود دارد. از این‌رو مراجعه به یک جراح پلاستیک مجرب و بکارگیری دستگاهی بروز بسیار اهمیت دارد.
لیپوساکسن ویزر
لیپوساکشن ویزر جزو محبوب‌ترین و کم تهاجمی‌ترین انواع لیپوساکشن است. در این روش از بی‌حس کننده موضعی استفاده میشود و عمل به صورت سرپایی انجام میشود. چربی به کمک گرمای امواج فراصوت ذوب شده و تخلیه میشود. همچنین، انرژی امواج فراصوت موجب تحریک پوست و صاف شدن آن می‌شوند. این روش کم تهاجمی بوده و طبیعتا کبودی و تورم کمتری نیز نسبت به لیپوساکشن سنتی ایجاد می‌کند. بهبودی بعد از عمل نیز در این روش نسبت به روش سنتی سریع‌تر است.
جمع بندی
چاقی میتواند عوارض متعددی داشته و سلامتی شخص را در معرض خطر قرار دهد. از این‌رو، کاهش وزن برای دستیابی به سلامتی بسیار حائز اهمیت است. زمانی که از کاهش وزن و لاغری حرف می‌زنیم، طبیعتا ورزش کردن، رعایت رژیم غذایی و تغییر سبک زندگی اولین راهکاری است که به ذهن خطور می‌کند. با این حال، گاها این ۳ راهکار به تنهایی برای لاغری کافی نخواهند بود. به همین علت برخی از افراد برای لاغری به کمک بیشتری نیاز دارند. مصرف دارو، درمان‌های هورمونی، وسایل کاهش وزن و جراحی کاهش وزن نیز از جمله راهکارهایی هستند که به لاغر شدن و دستیابی به اندامی سالم و زیبا کمک می‌کنند.
پرسش‌های متداول
یک فرد چاق در طول روز باید چند دقیقه ورزش کند؟
افراد بزرگسال دارای اضافه وزن یا چاق باید روزانه حداقل ۳۰ دقیقه طی ۵ روز در هفته ورزش کنند. میتوان این ۳۰ دقیقه روزانه را به طور یکجا یا در فواصل ۱۰ دقیقه‌ای در جلسات بیشتر انجام داد.
افراد چاق چگونه می‌توانند فعالیت ورزشی خود را شروع کنند؟
اگر اضافه وزن دارید، ورزش و فعالیت جسمانی خود را سبک شروع کنید و از فعالیت‌هایی مثل پیاده روی، شنا یا ورزش‌های آبی که فشار کمتر بر روی مفاصل می‌آورند استفاده کنید. اگر ۱۵۰ دقیقه ورزش یکجا در طول هفته برای شما مناسب نیست، میتوانید این مدت زمان را به جلسات کوتاه‌تر در طول روز و هفته تقسیم کنید. هدف شما باید ۳۰ دقیقه ورزش روزانه در طی ۵ روز از هفته باشد.
چاقی ناحیه شکم چگونه درمان میشود؟
۳۰ دقیقه ورزش روزانه برای مبارزه با چربی شکم کارساز است. همچنین میتوان از جراحی نیز برای کاهش وزن سریع یا لاغری سریع شکم استفاده کرد.
پزشک برای کاهش وزن چه کاری میتواند انجام دهد؟
- سلامت عمومی شما را بررسی کند
- به تشخیص علت افزایش وزن شما کمک کند.
- بررسی کند که آیا ابتلا به بیماری باعث افزایش وزن شما شده است.
- یک برنامه که برای کاهش وزن شما مناسب است را طراحی کند.
آیا میتوان چاقی را با جراحی درمان کرد؟
انواع عمل‌های جراحی برای درمان چاقی اعم از بای پس معده، اسلیو و نوار معده یا بالون معده را میتوان انجام داد. موثر بودن این جراحی‌ها برای چاقی درجه ۳ اثبات شده است. این جراحی‌ها به متعادل سازی متابولیسم بدن از جمله قند خون، فشار خون و کلسترول نیز کمک می‌کنند.
چه زمانی برای درمان چاقی به جراحی نیاز است؟
بطور کلی اگر شاخص توده بدنی (BMI) شما 35 تا 39.9 (چاق) یا ۴۰ و بیشتر باشد که به آن چاقی شدید می‌گویند یا اگر مبتلا به دیابت نوع 2، فشار خون بالا یا آپنه خواب شدید باشید، ممکن است برای درمان چاقی به جراحی نیاز داشته باشید.
